Ξέρουμε τι θέλουμε;

Αν σε τρεις μήνες ή σε πέντε ή σε οκτώ, ο ανέμελος ταξιδευτής πρωθυπουργός μας προκηρύξει εκλογές. Αν, δηλαδή, θελήσει να ισχυροποιήσει τη λαϊκή «συναίνεση» για την εφαρμογή του δουλοκτητικού «Μνημονίου». ΄Η αν θελήσει, απλώς να αξιοποιήσει τη δημοσκοπική υπεροχή του έναντι του κ. Σαμαρά (παρ’ όλο που θα συνιστούσε αυτοκτονική αφροσύνη η επιβάρυνση της κατεστραμμένης οικονομίας με εκλογές). Σε μια τέτοια πάντως περίπτωση, ποια μπορεί να είναι η αντίδραση των πολιτών της χώρας;
Η πλειονότητα του ελλαδικού πληθυσμού, μισθωτοί, συνταξιούχοι, μικροί και μικρομεσαίοι επιχειρηματίες, οι πανικόβλητοι άνεργοι, ζούμε με το σοκ της απόγνωσης από την καταστροφή της οικονομίας. Τόσο η «σοσιαλιστική» κυβέρνηση, εξευτελισμένη θεραπαινίς των φεουδαρχικών αξιώσεων του «Μνημονίου», όσο και η παραλυτικά ανίκανη να αυτοκαθαρθεί και ανασυνταχθεί αξιωματική αντιπολίτευση, θα είναι αναίδεια, σε βαθμό προσβολής της δημόσιας αιδούς, να ζητήσουν και πάλι λαϊκή έγκριση για τα ενεργητικά ή παθητικά (από ανικανότητα) κοινωνικά τους εγκλήματα. Δεν γίνεται, δεν υπάρχει περιθώριο ούτε λογικής ούτε ψυχολογικής αντοχής να ξαναβρεθούν οι πολίτες στο δίλημμα να επιλέξουν ή τον πασοκικό ενεργό λακεδισμό ή τη νεοδημοκρατική κουφόνοια και φαυλότητα.
Τα δύο αυτά κόμματα είναι για την ελλαδική κοινωνία παρελθόν. Να υποχρεωθεί ο λαός να ξαναγυρίσει «επί το ίδιον εξέραμα», μοιάζει αδύνατο ή θα είναι ανυπόφορα ταπεινωτικός εξαναγκασμός. Οσο για τα αποσαρίδια της ήσσονος αντιπολίτευσης (παλαιοημερολογίτες του σταλινισμού, καριερίστες του αριστεροκάπηλου μηδενισμού, αετονύχηδες ψηφοθηρικής εκμετάλλευσης ιερών και οσίων) παραμένουν πρόκληση μείζονος απελπισμού και μόνο.
Σίγουρα, για να λειτουργήσει κοινοβουλευτική δημοκρατία χρειαζόμαστε κόμματα. Αλλά κόμματα όπως τα προϋποθέτει η λογική της δημοκρατίας, όχι όπως τα αποκάλυψε (σε πολλοστή επανάληψη) η «εξεταστική» για τη Siemens επιτροπή: σαν σπείρες φαύλων, συντεχνίες λιμασμένων για χρήμα ανθρώπων. Χρειαζόμαστε επομένως, πριν από οποιεσδήποτε εκλογές, Σύνταγμα. Που να δώσει στη χώρα τα κόμματα τα απαιτούμενα για να λειτουργήσει δημοκρατία. Να θεσμοποιήσει όρους δημοκρατικής (όχι φεουδαρχικής) συγκρότησης και λειτουργίας των κομμάτων, δυνατότητες αξιόπιστου και αποτελεσματικού ελέγχου αυτής της λειτουργίας. Να ελευθερώσει το κράτος και τον συνδικαλισμό από τον θανατερό εναγκαλισμό των κομμάτων, να αποκλείσει τις κομματικές νεολαίες από τα πανεπιστήμια και από τα σχολειά.
Καινούργιο Σύνταγμα πριν από τις βουλευτικές εκλογές; Ως πολιτική πρόταση θα συνιστούσε απλώς «προβολή» ουτοπικών απωθημένων, ρητορικό πυροτέχνημα, ανεδαφικό ρομαντισμό. Ομως ως ένδειξη, ως παραδειγματικό ζητούμενο, θα μπορούσε να λειτουργήσει καθοδηγητικά: να ξέρουμε τι ακριβώς έχουμε ανάγκη, να φωτίσουμε στόχο.
Το πώς θα ικανοποιηθεί η ανάγκη, πώς θα επιτευχθεί ο στόχος, είναι συνάρτηση της κοινωνικής δυναμικής, συνεπαγωγή απροσδιοριστίας. Οταν μια κοινωνία έχει σαφείς, συνειδητούς στόχους που τους καθορίζουν επιτακτικές ανάγκες (όχι ιδεολογήματα ούτε οργανωμένα συμφέροντα), τότε μπορεί να γεννήσει λύσεις. Απροκαθόριστες.
Η νομική φόρμουλα δεν είναι δύσκολο να βρεθεί αν εξασφαλιστεί κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Το ψυχολογικό κλίμα στα δύο κόμματα εξουσίας μοιάζει αρκετά ώριμο, από τότε που βουλευτές και στελέχη τους δεν τολμούν πια να περπατήσουν στους δρόμους της πρωτεύουσας φοβούμενοι λυντσάρισμα. Πρέπει να ωρίμασαν σε ετοιμότητα να παραχωρήσουν δικαιώματα με πραγματικό αντίκρισμα (όχι κενές επιφάσεις) στον λαό. Να αναστείλουν κάποια άρθρα, ελάχιστα, του ισχύοντος (ιδιοχρησίας των κομμάτων) Συντάγματος, που αφορούν τις προϋποθέσεις αναθεώρησής του. Και να προκαλέσουν εκλογές Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης αποκλείοντας τη συμμετοχή εγγεγραμμένων μελών οποιουδήποτε κόμματος. Φαντασιώδες ενδεχόμενο, αλλά χαρακτηριστική ένδειξη της ανάγκης, δρομοδείχτης προσανατολισμού και στόχευσης.
Εχει τεράστια σημασία, ακαταμάχητη κοινωνική δυναμική, να ξέρουμε ακριβώς τι θέλουμε. Οι ιδιοτελείς του κομματικού παλκοσένικου και οι ρηχόψυχοι της καταναλωτικής μονοτροπίας θα ήθελαν κάποιο θαυματουργό «ευρωομόλογο» ή όποιο άλλο τέχνασμα για να συνεχίσουμε απτόητοι να δανειζόμαστε, να βυθιζόμαστε στα χρέη. Αλλοι θα ήθελαν να γίνουν πραγματικότητα οι ηδονικές ονειρώξεις για πετρέλαια στην υποθαλάσσια ελληνική «Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη», ώστε να μεταβληθούμε θαυματουργικά σε Σαουδική Αραβία και να βυθιστούμε σε αποκάρωμα πλούτου μυθικού.
Εμείς, όσοι αιρετικοί, εραστές της ελληνικής ιδιο-τροπίας, θέλουμε Σύνταγμα. Να αποκατασταθεί δημοκρατία, έστω η δάνεια της Νεωτερικότητας, αλλά όχι ως πρόσχημα για στυγνή κομματοκρατία, όχι ως ρετσέτα χρηστική εξισορρόπησης «δικαιωμάτων». Θέλουμε Σύνταγμα που να προϋποθέτει τη δημοκρατία ως συνεχές κοινό αγώνισμα για ποιότητα ζωής, συνάρτηση τής κατά κεφαλήν καλλιέργειας. Θέλουμε τη δημοκρατία ως πεδίο για κατακτήσεις και επιτεύγματα, όχι για εξασφαλίσεις, εξαρτήσεις και υποταγή.
Βέβαια, όταν διαβάζει κανείς τον αθηναϊκό Τύπο, όταν ακούει επαγγελματίες του κομματισμού ή συζητάει με οπαδούς, όταν παρακολουθεί τα γκαιμπελικά Δελτία Ειδήσεων της τηλεόρασης, καταλαβαίνει ότι και η εναργέστερη θέληση για δημοκρατία είναι πια ρομαντική ουτοπία. Το κενό των επιγνώσεων είναι τεράστιο, οικοδομημένο από την εκπαιδευτική πολιτική πολλών δεκαετιών. Η αμβλύνοια, η αγλωσσία, τελικά η αλογία συνιστούν το κατά πλειονότητα γνώρισμα της ελλαδικής κοινωνίας διαμορφωμένο επί πάμπολλα χρόνια από την πολιτική της «ποδοσφαιροφιλίας», του κρατικού τζόγου, του εξηλιθιωτικής τηλεοπτικής «αγωγής».
Παρ’ όλα αυτά. Η δημοκρατία, έστω και η στρεβλή του ατομοκεντρισμού και της χρησιμοθηρίας, σώζει τον χαρακτήρα του κοινού αθλήματος, επομένως μπορεί, ακόμα και μέσα στις πιο δυσμενείς συνθήκες, να ξαναγεννηθεί, να επανεπιλεγεί, όπως κάθε στόχος ποιότητας της ζωής. Η «μετά-νοια», αλλαγή στον τρόπο του νοείν, είναι το εχέγγυο της ελευθερίας του ανθρώπου.

Χρηστου Γιανναρα