Περίοδος Τριωδίου

Εἶναι ἡ ἐκκλησιαστική περίοδος ἀπό τήν Κυριακή τοῦ Τελώνου καί Φαρισαίου μέχρι τό Μ. Σάββατο. Σ’ αὐτήν χρησιμοποιοῦμε λέγεται Τριώδιο. Σ’ αὐτό περιέχονται αναγνώσματα, Τροπάρια καί Κανόνες. Οἱ κανόνες ἔχουν 3 ὡδές ἀντί 8 πού ἔχουν συνήθως, εξ’ οὗ καί ἡ ὀνομασία Τριώδιο.

Εἶναι περίοδος μετανοίας, πένθους, συντριβῆς, κατάνυξης καί πνευματικοῦ ἀγῶνος. Εῖναι ἡ πνευματικότερη περίοδος τοῦ χρόνου ὁλόκληρου. Σ’ αὐτήν οἱ Χριστιανοί ἀπό τά πρῶτα σχεδόν χρόνια ἐπιδίδονταν σέ αὐστηρή νηστεία, μετάνοιες, προσευχές, ἀγρυπνίες, ἐλεημοσύνες, ἐξομολόγηση καί γενικά προετοιμαζόντουσαν μέ κάθε δυνατό πνευματικό μέσο γιά τό Πάσχα. Εἶναι μιά ἑτοιμασία, μιά πνευματική πορεία πρός τήν μεγαλύτερη ἑορτή τῆς Ὀρθοδοξίας, τήν Ἀνάσταση.

Ὁ καλύτερος τρόπος γιά νά πανηγυρίσει, νά ἑορτάσει κανείς τήν Ἀνάσταση εἶναι νά αναστηθεί ὁ ἴδιος ψυχικά καί ἔτσι νά «δεῖ» ἀληθινά τήν Ἀνάσταση τού Χριστοῦ μέσα του. Νά δεῖ τό Χριστό νά ἀνασταίνεται μέσα του καί νά ἀνασταίνει καί τήν δική του νεκρωμένη ἀπό τίς ἁμαρτίες ψυχή. Γιά νά τό πετύχει αὐτό πρέπει νά περάσει ἡ ψυχή ἀπό τά ἴδια στάδια ἀπό τά ὁποῖα πέρασε καί ὁ Χριστός. Πρέπει νά συσταυρωθεῖ καί νά συνταφεῖ ὁ ἄνθρωπος μέ τόν Χριστό καί αὐτό γίνεται ὅταν ὁ ἄνθρωπος μιμηθεῖ τό Χριστό, μιμηθεῖ τή ζωή καί τό θάνατο τοῦ Χριστοῦ. Αὐτό προσπαθοῦμε οἱ Χριστιανοί νά κάνουμε αὐτήν τήν περίοδο τοῦ Τριωδίου. Νά μιμηθοῦμε τή ζωή καί τό θάνατο τοῦ Χριστοῦ. Ὁ Κύριος νήστεψε 40 ἡμέρες τελείως. Δέν ἔφαγε τίποτε. Ἔτσι καί μεῖς ἔχουμε καί ὁ καθένας ἀνάλογα μέ τήν εὐλογία τοῦ πνευματικοῦ του νηστεύει σ’ αὐτήν τήν νηστεία τῶν 40 ἡμερῶν στήν Μεγάλη Τεσσαρακοστή ὅπως λέγεται παλαιότερα οἱ Χριστιανοί νήστευαν πολύ αὐστηρότερα. Τήν πρώτη ἑβδομάδα πού λέγεται Καθαρά Ἑβδομάδα δεν ἔτρωγαν τίποτε. Τώρα ἀρκετοί Χριστιανοί νηστεύουν τίς 3 πρῶτες ἡμέρες, Κ. Δευτέρα, Κ. Τρίτη, Κ. Τετάρτη καί μετά κοινωνοῦν στήν προηγιασμένη Θ. Λειτουργία τῆς Κ. Τετάρτης. Μερικοί δέν πίνουν οὕτε νερό –ὅπως γίνεται καί στό Ἅγιο Ὄρος – αὐτές τίς 3 ημέρες, τίς πρῶτες τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς. Ἐπίσης ἀποφεύγουν τίς συνομιλίες, τίς συναναστροφές, τίς ἐξόδους ἀπό τό σπίτι, γιά νά περάσουν ὅσο γίνεται μέ λιγότερες ἁμαρτίες αὐτήν τήν περίοδο. Γιά νά μπορέσουν νά ἔχουν περισσότερο χρόνο γιά προσευχή, γιά μετάνοιες (τό τυπικό λέει ὅτι οἱ μοναχοί κάνουν συνολικά 300 μετάνοιες μικρές καί μεγάλες κάθε μέρα) γιά συντριβή, γιά δάκρυα, γιά τό κατά Θεόν πένθος.

Τί εἶναι τό κατά Θεόν πένθος; Εἶναι ἡ συναίσθηση τῶν αμαρτιών μας, αύτή πού είχε ο Τελώνης τῆς Παραβολής. Εἶναι η θλίψη πού προέρχεται ἀπό αύτή τή βαθειά συναίσθηση ότι λυπήσαμε τόν Θεό Πατέρα πού εἶναι τόσο ἄπειρα στοργικός μαζί μας. Εἶναι τά δάκρυα πού φέρνει αὐτή ἡ θλίψη, εἶναι τέλος ἡ ἐκζήτηση τού ἐλέους τοῦ Θεοῦ, τό «Κύριε ἐλέησον», αὐτό πού ἔλεγε ὁ Τελώνης : «Ὁ Θεός ἰλάσθητί μοι τῶ ἀμαρτωλῶ». Τό νά παρακαλοῦμε τόν Θεό νά μᾶς ἐλεήσει, δηλ. νά μᾶς συγχωρήσει τίς ἀμαρτίες μας καί νά μᾶς βοηθήσει νά μήν τίς ἐπαναλάβουμε ἀλλά νά κάνουμε τό ἀντίθετο καλό. Δηλ. ἄν μέχρι τώρα λέγαμε ψέμματα, νά σταματῆςουμε καί νά λέμε πάντα τήν ἀλήθεια. Ἄν αἰσχρολογούσαμε, νά ἔχουμε πάντα καθαρά λόγια. Ἄν ὑποκύπταμε σέ ζήλεια, φθόνο, κουτσομπολιό, κατάκριση, νά τά σταματῆςουμε ὅλα αὐτά καί στή θέση τους νά βάλουμε τήν ἀγάπη. Ἄν παρασυρόμαστε σέ ἄσεμνα θεάματα καί ἀκούσματα νά τά ἀπαγορέψουμε στόν ἑαυτό μας καί στή θέση τους νά βάλουμε ἅγιες εἰκόνες, ἐκκλησιαστικούς ὕμνους, χριστιανικά ἀναγνώσματα. Αὐτό εἶναι ἡ μετάνοια, αὐτό εἶναι ἡ σταύρωση τῶν παθῶν μας, αὐτό εἶναι ἠ νέκρωση τοῦ παλαιοῦ μας ἀνθρώπου πού εἶχε τίς κακές ἐπιθυμίες καί τά πάθη γιά χάρη τοῦ Χριστοῦ, αὐτή εἶναι ἡ συσταύρωση μέ τόν Κύριο Ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστό. Ὁ Κύριος βέβαια δεν εἶχε κανένα πάθος. Γι’ αὐτό θέλει καί μεῖς νά τόν μιμηθοῦμε, νά μήν ἔχουμε κανένα πάθος, καμμιά ἐμπαθῆ προσκόλληση σέ ὁτιδήποτε. Αὐτό ὅμως θέλει προσπάθεια, ἀγώνα, μετάνοια, εἶναι πραγματικός σταυρός διότι πρέπει ὁ Χριστιανός γιά νά πετύχει τήν ἀπάθεια νά ἀγωνιστεῖ σκληρά. Καί μέ τό σῶμα νά ταλαιπωρηθεῖ, μέ νηστεία, ἀγρυπνία, προσευχή, ἐγκράτεια, σωματική διακονία – ἐργασία, χαμευνία, ἀρρώστειες πολλές φορές κ.λ.π. (πού τίς στέλνει ὁ Θεός γιά νά μᾶς καθαρίσει ἀπό τά πάθη). Καί μέ τήν ψυχή νά ἀγωνιστεῖ, νά μετανοήσει, νά λυπηθεῖ γιά τίς ἁμαρτίες του, νά κλάψει, νά ταπεινωθεῖ, νά προσευχηθεῖ, νά κόψει τό θέλημά του, νά κάνει υπακοή.

Ἔτσι ἀνεβαίνει κανείς στό Γολγοθᾶ κάι κατεβαίνει στόν Τάφο μαζί μέ τόν Χριστό. Συσταυρώνεται καί συνθάπτεται μαζί Του μιμούμενος τίς δικές Του ταλαιπωρίες : τῆς νηστείας, τῆς ἀγρυπνίας, τῆς προσευχής, τῆς ὑπακοῆς μέχρι θανάτου στόν ἐν Οὐρανοῖς Πατέρα Του «θανάτου δέ σταυροῦ». Αὐτά ὅλα θυμόμαστε καί προσπαθοῦμε νά μιμηθοῦμε αὐτήν τήν ἐκκλησιαστική περίοδο τοῦ «κατανυκτικοῦ Τριωδίου» ὅπως λέγεται. Διότι εἶναι πράγματι ἡ ἀγωνιστικότερη καί κανανυκτικώτερη περίοδος τῆς χρονιᾶς γιά μᾶς τούς Χριστιανούς. Παλαιότερα οἱ μοναχοί ἔφευγαν ἀπό τά μοναστήρια τους αὐτήν τήν περίοδο καί πήγαιναν μόνοι τους στήν ἔρημο. Ἐκεῖ περνοῦσαν τή Μ. Τεσσαρακοστή μέ ἀδιάλειπτη προσευχή, αὐστηρότατη νηστεία, ἀγρυπνίες καί κακοπάθεα. Μαζευόντουσαν πάλι ὅλοι στό Μοναστῆρι, τό Σάββατο τοῦ Λαζάρου πρίν τήνΚυριακή τῶν Βαῒων γιά νά γιορτάσουν ὅλοι μαζί τήν Μ. Ἑβδομάδα, τήν Ἑβδομάδα τῶν Παθῶν» ὅπου θυμούμαστε τό τί ὑπέφερε ὁ Κύριος γιά μᾶς – καί τήν Ἀνάσταση καί νά πάρουν τήν Θ. Κοινωνία. Διότι τελικά ὅλη αὐτή ἡ προπαρασκευή σ’ αὐτό ἀπέβλεπε καί ἀποβλέπει στό νά μᾶς κάνει ὄχι βέβαια ἄξιους , ἀλλά ὅσο τό δυνατόν λιγότερο ἀνάξιους γιά τήν Θ. Κοινωνία. Μάλιστα ὁ Ἅγ. Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος λέγει ὅτι καθιερώθηκε αὐτή ἡ περίοδος ἀπό τήν ἐκκλησία διότι μέχρι τότε οἱ Χριστιανοί προσήρχοντο ἀπροετοίμαστοι γιά τήν Θ. Κοινωνία τήν ἡμέρα τῆς Ἀναστάσεως. Μετά τήν καθιέρωση, ἡ νηστεία ἔγινε καθολικός νόμος γιά τούς Χριστιανούς. Μέχρι πρίν λίγα χρόνια τά κρεοπωλεῖα αὐτήν τήν περίοδο ἔκλειναν διότι ὅλοι νήστευαν. Σήμερα δυστυχῶς ὑπάρχει χαλάρωση μεγάλη μεταξύ τῶν χριστιανῶν. Ὅμως ἄς μήν ἀπογοητευόμαστε. Ὁ Θεός ἔχει πάντα τούς δικούς Του. Κι’ ἐμεῖς θέλουμε νά εἴμαστε δικοί Του γι’ αὐτό καί λέμε ὅλα αὐτά. Γιά νά τά ἐφαρμόσουμε καί νά πᾶμε κόντρα στό κοσμικό ρεῦμα πού εἶναι διαβολικό. Εἶναι τό ἐνελῶς ἀντίθετο ἀπό τό πνεῦμα τῆς ἐκκλησίας. Βλέπετε ὁ κόσμος ντύνεται καρναβάλι καί κάνει μετά χατήρια τοῦ διαβόλου τώρα, ἐν ὄψει τῆς πιό πνευματικῆς περιόδου τοῦ ἔτους. Ὅ,τι πιό ἀταίριαστο καί ἀκατάλληλο γιά τήν περίσταση καί τό πνεῦμα τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς καί τοῦ Τριωδίου πού εἶναι πνεῦμα μετανοίας. Καί τί εἶναι μετάνοια; Εἶναι ἀλλαγή τοῦ νοῦ, (μετά + νοῦς), τῶν ἀντιλήψεων, τῶν ἐπιθυμιῶν, τοῦ τρόπου ζωῆς γενικότερα καί συμμόρφωση τῆς ζωῆς μας μέ τό Εὐαγγέλιο μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, μέ τή ζωή τῶν Ἁγίων, πού μᾶς προβάλλει ἡ ἐκκλησία σάν πρότυπα: Τοῦ Ἁγ. Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ (Β΄ Κυριακή τῶν Νηστειῶν), τοῦ Ὁσίου Ἰωάννου τῆς Κλίμακος (Δ΄ Κυριακή τῶν Νηστειῶν), τῆς Ὁσίας Μαρίας τῆς Αἰγυπτίας (Ε΄ Κυριακή τῶν Νηστειῶν).

Τό Τριώδιο «ἀνοίγει» μέ τήν Κυριακή τοῦ Τελώνου καί Φαρισαίου. Γιατί λέμε «ἀνοίγει»; Διότι πράγματι ἐκείνη τήν ἡμέρα ἀνοίγουμε τό βιβλίο τοῦ Τριωδίου γιά πρώτη φορά μέσα στή χρονιά πού βρισκόμαστε. Στήν Κυριακή αὐτή διαβάζεται σάν εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα ἡ παραβολή τοῦ Τελώνου καί τοῦ Φαρισαίου. Ὁ Κύριος μᾶς διδάσκει τήν μεγάλη ἀρετή τῆς ταπεινοφροσύνης μέ τό παράδειγμα τοῦ Τελώνου καί μᾶς ἀποτρέπει ἀπό τήν μίμηση τοῦ ὑπερήφανου Φαρισαίου.

Ἡ Β΄ Κυριακή : λέγεται «Τοῦ Ἀσώτου». Σάν εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα διαβάζεται ἡ παραβολή τοῦ Ἀσώτου. Ὁ Κύριος μᾶς φανερώνει τήν μεγάλη ἀγάπη καί συγχωρητικότητα πού ἔχει καί μᾶς παρακινεῖ σέ μετάνοια καί ἐπιστροφή στόν πατρικό οἶκο.

Ἡ Γ΄ Κυριακή : εἶναι τῆς Ἀπόκρεῳ, ὅπου σάν εὐαγγέλιο διαβάζεται ἡ περικοπή γιά τήν Β΄ Παρουσία καί τήν Κρίση. Ἐδῶ ὁ Κύριος μᾶς διδάσκει τήν ἀγάπη καί μᾶς φανερώνει ὅτι αὐτό θά εἶναι τό τελικό κριτήριο γιά τό ἄν θά πᾶμε στόν Παράδεισο ἤ στήν Κόλαση.

Ἡ Δ΄ Κυριακή : Εἶναι τῆς Τυροφάγου καί σ’ αὐτήν τό εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα εἶναι κομμάτι ἀπό τήν ἐπί τοῦ Ὄρους ὁμιλίας τοῦ Κυρίου. Ἀναφέρεται στήν συγχωρητικότητα πού πρέπει νά ἔχουμε ἀπέναντι στούς ἄλλους, στή νηστεία πού πρέπει νά εἶναι ἀφανής καί στήν ἀκτημοσύνη. Μᾶς προτρέπει ὁ Κύριος νά μήν μαζεύουμε ἐπίγειο πλοῦτο ἀλλά οὐράνια ἀγαθά, ἀρετές. Μετά ἀκολουθοῦν οἱ 5 Κυριακές τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς.

Α’ Κυριακή : Τῆς Ὀρθοδοξίας ὅπου ἑορτάζουμε τήν νίκη τῆς Ὀρθοδοξίας κατά τῆς Εἰκονομαχίας

Β΄ Κυριακή : Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡμῶν Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ

Γ΄ Κυριακή : Τῆς Σταυροπροσκυνήσεως. Εἴμαστε στή μέση τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς καί ἡ Ἐκκλησία μας μᾶς φέρνει νά προσκυνήσουμε τόν Τ. Σταυρό, τό παντοδύναμο ὅπλο κατά τοῦ Διαβόλου, γιά νά μᾶς ἐνδυναμώσει.

Δ΄ Κυριακή : Τοῦ Ὁσίου Ἰωάννου τῆς Κλίμακος

Ε’ Κυριακή : Τῆς Ὁσίας Μαρίας τῆς Αἰγυπτίας

ΣΤ’ Κυριακή : Τῶν Βαΐων

Κυριακή τοῦ Πάσχα

Καλό Ἀγῶνα! Καλή Μ. Τεσσαρακοστή!