Τό νόμιμον καί τό ήθικόν

Πώς η διαφθορά διαμορφώνει τη νομιμότητα

Από ότι φαίνεται, η δημοκρατία θέλει συμβιβασμούς με τον εαυτό της για να υπάρξει.

1) Πώς Νομιμοποιείται η Νομιμότητα;
Τα τελευταία 12 χρόνια η Εθνική τράπεζα και άλλοι κρυφοδημόσιοι φορείς, επιχειρήσεις και υπηρεσίες γέμισαν Η/Υ Siemens και δεν μπορούσα να καταλάβω πώς και γιατί. Τώρα καταλάβαμε και με το παραπάνω. Ποιος ξέρει τι συμβαίνει στις πραγματικά μεγάλες στρατιωτικές προμήθειες και τι εκβιασμούς δέχονται πολιτικά πρόσωπα για βλάβες και δυσλειτουργίες που παρουσιάζονται.

Το αμείλικτο ερώτημα είναι πώς νομιμοποιείται η δημοκρατία σε ένα περιβάλλον τέτοιας σήψης και διαφθοράς. Πως, δηλαδή, νομιμοποιείται η καταδίκη σε φυλάκιση 70χρονων μικροεμπόρων επειδή δεν πλήρωναν το ΤΕΒΕ, το γκρέμισμα αυθαιρέτων ή π.χ. η επιβολή δημιουργίας ΧΥΤΑ; Όσο παρατηρώ γύρω μου τόσο περισσότερο θαυμάζω εκείνα τα παιδιά που απαλλοτρίωσαν τρόφιμα και τα έδωσαν σε φτωχούς ηλικιωμένους. Μπορεί μια κυβέρνηση να λαμβάνει κρυφά εκατομμύρια ευρώ μίζες και προμήθειες και από την άλλη να μας προστατεύει ταυτόχρονα από την ακόρεστη λαιμαργία των ιδιοκτητών των επιχειρήσεων που τους χρηματοδοτούν; Ακόμη και οι φυλακισμένοι του κοινού ποινικού δικαίου έχουν πολύ μεγαλύτερη αξιοπρέπεια από τέτοιους πολιτικούς. Τα κόμματα εξουσίας λειτούργησαν στο παρελθόν σαν μαφιόζικες οργανώσεις και ακόμη έτσι λειτουργούν.

Θυμάμαι στο γραφείο ενός γνωστού περιφερειακού επιχειρηματία ένα τηλέφωνημα ενός βουλευτή, ο επιχειρηματίας μετά από μια μικρή συνομιλία πάτησε την ανοικτή ακρόαση. Ο βουλευτής σαν "χεσμένη" κότα παρακαλούσε τον επιχειρηματία να προσλάβει ένα άτομο στη δουλειά του. Ο επιχειρηματίας αυτός με κέρδη της τάξεως των 400,000 ευρώ (δηλωμένα, γιατί τα αδήλωτα ήταν πολύ παραπάνω) χρηματοδοτούσε κανονικά τον βουλευτή αυτόν (όπως και άλλους). Τη μια του έκανε τα έξοδα για ένα ταξιδάκι, την άλλη του έστελνε μικροποσά. Το τραγικό είναι ότι επρόκειτο για μικροποσά της τάξεως κάθε φορά των 500 ή 1000 ευρώ. Μαζί με τα επίσημα που του κατέθετε για την εκστρατεία του σίγουρα τα ποσά δεν ξεπερνούσαν αθροιστικά τα 50,000 ευρώ κάθε τετραετία. Αυτός ο επιχειρηματίας είχε με κόστος ανειδίκευτου εργάτη πολιτικό όμηρο έναν ολόκληρο βουλευτή! Ποιος είχε μεγαλύτερη πολιτική εξουσία, ο βουλευτής (μέσω των εκλογών) ή ο επιχειρηματίας (μέσω του χρήματος); Μπορεί κανείς να φανταστεί εύκολα τι μπορούν οι επιχειρηματικοί όμιλοι να αγοράσουν με λίγα εκατομμύρια ευρώ, τα πάντα.

Είναι προφανές ότι η νομιμότητα δεν στηρίζεται πουθενά αλλού παρά στην ισχύ του χρήματος. Αν καταργούσαμε όλους τους νόμους και το ελληνικό Σύνταγμα τα πάντα θα λειτουργούσαν όπως και τώρα λόγω της δύναμης του χρήματος. Αλλά μην κάνουμε υποθέσεις και ας δούμε από πού ξεκινάει αυτό το φαινόμενο.

2) Η κοινωνική βάση της μίζας
α) Ιατρικοί Επισκέπτες-Συνεργάτες
Έχει σκεφτεί κανείς γιατί στην Ελλάδα είμαστε πρώτοι στην κατανάλωση φαρμάκων (άχρηστων τις περισσότερες φορές) και έχουμε 1000 περίπου φαρμακευτικές εταιρείες; Οι ιατρικοί επισκέπτες, κάτι σαν σύμβουλοι πωλήσεων των φαρμακευτικών εταιρειών, επισκέπτονται κάθε μέρα γιατρούς για να τους εξηγήσουν τα οφέλη των ασθενών και των ίδιων των ιατρών αν γράφουν περισσότερα φάρμακα της εκάστοτε φαρμακευτικής εταιρείας. Στο τέλος του μήνα οι προϊστάμενοι τους στέλνουν ένα μεγάλο φάκελλο με πολλές χιλιάδες μαύρα ευρώ (εξαρτάται την εταιρεία) τα οποία οι ιατρικοί επισκέπτες μοιράζουν στους ιατρούς αναλόγως των συνταγογραφήσεων. Μάλιστα τα νούμερα πρέπει να συμφωνούν με τις φαρμακαποθήκες για να μην μπαίνει μέσα και ο ιατρικός επισκέπτης. Έτσι οι γιατροί πολλές φορές δείχνουν στους πωλητές τις αποδείξεις συνταγογράφησης.

β) Χρηματιστές
Οι χρηματιστηριακές λαμβάνουν προμήθειες επί των συναλλαγών. Νομίζει κανείς ότι η κερδοσκοπία γεννήθηκε από παρθενογένεση, ότι ήταν η φυσική εξέλιξη των πραγμάτων; Η κερδοσκοπία γεννήθηκε από δύο κανόνες: i) Όλα αγοράζονται και πουλιούνται (εμπορευματοποίηση των πάντων, Βάλερστάιν), ii) Αφού αγοράζονται και πουλιούνται όλα το ζήτημα είναι η τιμή που καθορίζεται στις αγορές. Οι χρηματιστές εκπροσωπούν όλο αυτό τον μηχανισμό και λαμβάνουν τα ψιχουλάκια τους αναλόγως του ύψους των συναλλαγών. Και επειδή όσο μεγαλύτερες είναι οι συναλλαγές τόσο το καλύτερο ξεκίνησαν να εμπορεύονται και τα τρόφιμα και το πετρέλαιο. Και επειδή όταν πέφτουν οι αγορές οι συναλλαγές μειώνονται ανακάλυψαν και τα παράγωγα. Όπως λέει ο elias: "Απλά, κάποτε οφείλουμε να δούμε πού συγκλίνουν τελικά οι μαζικές ψυχώσεις στις αγορές κινδύνου, χρεών, μετοχών: στο να μένουν αλώβητοι και πάντα κερδισμένοι, οι μεγάλοι του διαμεσολαβητικού/παρασιτικού κλάδου της οικονομίας."

γ) Τραπεζικό σύστημα
Οι τράπεζες επίσης βασίζουν τις αμοιβές του στις παχυλές προμήθειες, τις νόμιμες παχυλές προμήθειες που παράγονται μέσω του υπερδανεισμού των νεόπτωχων και τις επενδυτικές τους δραστηριότητες που έχουν αναχθεί σε νέα επιστήμη εξαπάτησης. Όσο χειρότερη είναι μια εταιρεία που θέλει να εισαχθεί στο χρηματιστήριο τόσο πιο μεγάλες είναι οι προμήθειες αναδοχής. Όσο πιο απατεώνας είναι ο ιδιοκτήτης τόσο μεγαλώνει η ανάγκη χρήσης του δικτύου καταστημάτων για την πώληση των νέων μετοχών στους ανυποψίαστους μικροεπενδυτές. Έρευνες δείχνουν ότι το 90% των αναλύσεων των τραπεζών και επενδυτικών εταιρειών δεν περιλαμβάνουν τη σήμανση "Sell". Έτσι οι τράπεζες δεν κακοκαρδίζουν τις προβληματικές εταιρείες-πελάτες τους και συνεχίζουν να λαμβάνουν τις παχυλές προμήθειες. Οι προμήθειες έχουν πολλούς τρόπους να δοθούν, ένας είναι ο θεωρητικά "νόμιμος". Οι άλλοι περιλαμβάνουν αντισταθμιστικά οφέλη. Για παράδειγμα, όταν το ελληνικό δημόσιο θέλει να πουλήσει κομμάτι δημόσιας εταιρείας, όποιος επενδυτικός οίκος κάνει την καλύτερη ανάλυση αυτός λαμβάνει κατά τη διαδικασία και τα μεγαλύτερα οφέλη. Τα θύματα βέβαια είναι οι επενδυτές, προμήθεια και αντικειμενικότητα δεν ταιριάζουν.

Οι τράπεζες, επίσης, δεν είναι αυτές που δανείζουν τεράστια ποσά σε αναξιοπαθούντες αφού με τις διαφημίσεις καταφέρουν να τους φέρουν μέσα στα τραπεζικά καταστήματα; Πολλοί από αυτούς την ώρα της υπογραφής του δανείου τους βάζουν την υπογραφή της καταδίκης τους στο θάνατο. Στο φυσικό θάνατο που έρχεται μετά τον οικονομικό. Οι, δε, υπάλληλοι σε όλες τις περιπτώσεις αντιμετωπίζουν το εξής δίλημμα: ή πουλάνε κάθε μήνα 100 π.χ. δάνεια ή θα απολύονται και εξευτελίζονται. Αν όμως τα πουλάνε παίρνουν προμήθειες, μπόνους, γίνονται προϊστάμενοι και διευθυντές. Τα γνωστά διλήμματα και εκβιασμοί της μαφιόζικης "ελεύθερης" αγοράς. Οι δανειζόμενοι βέβαια είναι ελεύθεροι να επιλέξουν ό,τι θέλουν, πνιγμένοι ως είναι από την φιλελεύθερη αρνητική ελευθερία τους (την ελευθερία της δυνατότητας και όχι του αποτελέσματος).

Όπως λέει και ο Bifo: " Στην εποχή του σημειοκαπιταλισμού,αυτό που κυρίως φαίνεται να επικρατεί είναι μια κατάρρευση της ψυχοκοινωνικής ισορροπίας των αγορών, ένα πραγματικό παθολογικό κραχ στον ατομικό ψυχισμό, ως αποτέλεσμα ΄΄...της αποτυχίας οικονομικής επένδυσης της κοινωνικής επιθυμίας’’ (Bifo, La Stampa,11/10/ 2006).

δ) Ο κόσμος του εμπορίου
Ακόμη και τα εμπορικά καταστήματα συμμετέχουν στις μίζες της διαπλοκής και τις προμήθειες του ποσοστού κέρδους τους. Η αμαρτία τους δεν έγκειται στην αναγκαία γι' αυτούς συμμετοχή αλλά στην εξαπάτηση και την αναλγησία που τους επιβάλλει να έχουν η αγορά. Ακόμη και η πρόσληψη της νέας και όμορφης πωλήτριας είναι το τίμημα που επιβάλλει το ποσοστό κέρδους και το μέγεθος της απληστίας που θα αφήσει την άσχημη και παχιά στην απόγνωση της ανεργίας. Έτσι θα ξεγελαστεί πιο εύκολα ο πελάτης για να αυξηθούν περισσότερο οι πωλήσεις, όπως μαθαίνει η μεταμοντέρνα γενιά των υιών του καπιταλισμού στα Business Schools και τα Ivy Leagues

ε) Οι λογιστές
Οι λογιστές δεν κρίνονται από το αν κάνουν καλά τη δουλειά τους αλλά από το κατά πόσο διαχειρίζονται καλά τα μυστικά των οργανώσεων για τις οποίες εργάζονται. Κάποτε ένας πολύ γνωστός και έγκριτος καθηγητής των χρηματοοικονομικών έλεγε ότι οι τεράστιες αμοιβές των λογιστών (κυρίως σε μεγάλες επιχειρήσεις) δίνονται για την διατήρηση των μυστικών και με το τίμημα της ελευθερίας του εκάστοτε λογιστή. Αν ο λογιστής θέλει να παραιτηθεί, πριν πει τη λέξη "φεύγω¨ στο "φ" θα έχει καεί το σπίτι του ή θα έχει ανατιναχτεί το αυτοκίνητό του και θα έχει διαλυθεί η οικογένειά του. Έτσι προτιμούν να συμβιβάζονται, ακόμη και να το απολαμβάνουν.

Συμπερασματικά, στο παραπάνω περιβάλλον που περιγράψαμε ενδεικτικά, η τιμιότητα και το ήθος θεωρούνται προνόμια αδυναμίας, τα χαμόγελα της απάτης και οι χειραψίες της διαπλοκής καθορίζουν τους όρους ισχύος του "ορθολογικού" οικονομισμού. Η ψεύτικη εικόνα γίνεται η ουσία και οι δημόσιες σχέσεις μετατρέπονται σε πολιτική ιδεολογία που μέσω της διαφήμισης στηρίζει ένα σαθρό οικοδόμημα διαφθοράς. Ο "Πωλητής" γίνεται ο νέος ιδανικός τύπος ανθρώπου. Στο ίδιο πλαίσιο κάθε νοητική αναζήτηση θεωρείται περιθωριακή αφού αποτελεί δυνητικό κίνδυνο. Η αποτίμηση των πάντων γίνεται σε νομισματικές μονάδες. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο γιατί μας κάνει εντύπωση που οι έμπιστοι του Σημίτη οργάνωναν μια μαφία δοσοληψιών; Με τον ίδιο τρόπο που η διαφθορά και η μίζα με την προμήθεια νομιμοποιούνται στη βάση της κοινωνίας, με τον ίδιο τρόπο νομιμοποιούνται και στα ανώτερα κλιμάκια της εξουσίας.

3) Μίζες, περιβάλλον και ελευθερία
Ο κόσμος της μίζας και των ποσοστών κοντεύουν να διαλύσουν το περιβάλλον και τη ζωή μας. Σε άρθρο του στην Ελευθεροτυπία με τίτλο Το περιβάλλον: μια νέα θεότητα ο Νικόλας Σεβαστάκης γράφει:

"Ποιο είναι εδώ το ενοχλητικό; Μάλλον όχι καθαυτό το γεγονός της ιδιοποίησης της περιβαλλοντικής ευαισθησίας από τον "έξυπνο" φιλελευθερισμό των free press και των οικολογούντων του γλυκού νερού που πολλαπλασιάζονται με ανησυχητικό ρυθμό. Αυτό είναι ως ένα βαθμό αναμενόμενο. Tο ενοχλητικό είναι η διαχείριση αυτής της ευαισθησίας με τους όρους μιας θρησκευτικότητας χωρίς θρησκεία, μιας καλής συνείδησης που βασίζεται όμως στη λήθη και στη σκανδαλώδη παραμέληση κρίσιμων παραμέτρων της οικολογικής κρίσης. Όταν ας πούμε δεν θίγεται η ιερή αγελάδα της μοντέρνας ιδεολογίας, η Ανάπτυξη και η Πρόοδος, όταν αποσιωπάται το πρόβλημα των ορίων τού «πάντα περισσότερο», καταλήγει κάπου εδώ: στην καλύτερη περίπτωση σε έναν προσκοπικό νεορομαντισμό και όλο και πιο συχνά στην αμήχανη περιφορά δημόσιων ευχών που ζητούν να ικανοποιήσουν τους πάντες. Και η ψευδαίσθηση ότι «το περιβάλλον είναι θέμα που μας ενώνει όλους» είναι ίσως η χείριστη των υπηρεσιών που προσφέρουν οι ταγοί της νέας θρησκευτικότητας.", ενώ παρακάτω συνεχίζει:

"Η συστηματική κατήχηση των πολιτών στο εφήμερο φαίνεσθαι και στην άμεση απόδοση, ο προσηλυτισμός προοδευτικών και συντηρητικών στην ίδια κλίμακα απαντήσεων για το τι συνιστά καλή ζωή και ευημερία δεν επιτρέπει αισιόδοξες προβλέψεις. "

Η οικονομιστική λογική συνεχίζεται όσο η ευθύνη μεταφέρεται μέσω της ψευτο -οικολογικής κουλτούρας στις ατομικές πρακτικές και εξαντλείται στις προσπάθειες ανακύκλωσης σκουπιδιών και θεωρητικής αγάπης για το περιβάλλον. Ωστόσο οι εταιρείες συνεχίζουν να παράγουν σκουπίδια και όλοι να καταναλώνουν χωρίς αύριο με φαντασίωση ένα επιπλέον 2% ανάπτυξης του ΑΕΠ (για το ΑΕΠ δείτε αυτό το άρθρο).

Η αλήθεια είναι ότι η ενοχοποίηση των απλών πολιτών και εργαζομένων είναι το πιο φασιστικό κόλπο, αφού ο φτωχός πολίτης δεν έχει πολύ περισσότερες επιλογές από έναν δούλο του 17ου αιώνα (Τζόν Στιούαρτ Μίλ) ενώ ο εργαζόμενος (με πτυχίο) έχει σχεδόν τις ίδιες επιλογές με μια 40ρα πόρνη από τη Βιρμανία. Οι φιλελεύθερες επιλογές του σήμερα είναι η δυνατότητα των ίσων ευκαιριών (αρνητική ελευθερία) ενώ σε μια πραγματικά ισότιμη κοινωνία θα υπήρχε ισότητα δυνατοτήτων επίτευξης αποτελεσμάτων (θετική ελευθερία).

Πάνω σε αυτό το δόγμα της ατομικής ελευθερίας τα άτομα ενοχοποιούνται, τα μυαλά τους διακορεύονται με στόχο η καταναλωτική μανία να θεωρηθεί προσωπική επιλογή και η μίζα με τις προμήθειες να εξαγοράσουν κυβερνήσεις και να εκπορνεύσουν το περιβάλλον ως μάννα εξ ουρανού που ικανοποιεί τις "φυσικές" ανθρώπινες ανάγκες. Από την άλλη μεριά ο νεοφιλελευθερισμός δεν έχει τέτοιες οικολογικές ευαισθησίες, απαιτεί βραχυπρόθεσμο κέρδος, τώρα! Τα κόστη είναι ευθύνη των επιλογών του κοινωνικού συνόλου. Η εξάντληση των φυσικών πόρων γίνεται έτσι άλλο ένα κόστος που θα πρέπει να τύχει οικονομιστικής διαχείρισης όπως όλα τα άλλα.

4) Η καταπολέμηση της διαφθοράς και οι φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις
Πολλοί θα πουν ότι για τη διαφθορά φταίνε οι ελεγκτικοί μηχανισμοί. Στις ΗΠΑ, όμως, οι ορκωτοί λογιστές του υπουργείου οικονομικών και οι ελεγκτές των μεγάλων επιχειρήσεων "μπουκάρουν" στα σούπερ μάρκετ, για παράδειγμα, με τη συνοδεία πάνοπλων ειδικών δυνάμεων για να πάνε στις αποθήκες και να μετρήσουν τις κούτες με τα αποθέματα. Η αμερικανική επιτροπή κεφαλαιαγοράς, στους ελέγχους, απαγορεύει σε όσους βρίσκονται στους χώρους ελέγχου να ακουμπήσουν ακόμη και μια λευκή κόλα χαρτί. Συνέβη τίποτα; Ίσα- ίσα που η διαπλοκή γιγαντώθηκε και έλαβε απίστευτες διαστάσεις, έγινε μέρος του συστήματος. Η Enron, για παράδειγμα, η 7η μεγαλύτερη εταιρεία στον κόσμο το 1999, δε δίσταζε να κόβει το ρεύμα στην Καλιφόρνια για να ανεβαίνουν οι τιμές του ρεύματος στο χρηματιστήριο όπου διαπραγματεύονταν οι κιλοβατόρες (είπαμε, εμπορευματοποίηση των πάντων) για να πουλάει σε υψηλότερες τιμές από όπου στηρίζονταν τα εικονικά της κέρδη. Τέτοια παραδείγματα υπάρχουν πολλά, όπως οι κερδοσκοπικές πιέσεις της Bear Sterns στην Ιρλανδία, η στήριξη των πετρελαϊκών εταιρειών που οδήγησε ακόμη και στον πόλεμο στο ΙΡΑΚ. Η διαφθορά είναι πλέον νόμιμη. Ακόμη και την Enron, αν δεν κατέρρεε, κανείς δεν θα την ενοχλούσε. Κανείς, επίσης, δεν θα αντιλαμβανόταν τίποτε, αν δεν κατάρρεε μια από τις αρχαιότερες και μεγαλύτερες τράπεζες στον κόσμο, η Μπάρινγκ, το 1994 λόγω των κερδοσκοπικών κινήσεων του Λάισον, που πήγε φυλακή και μετά που βγήκε τον καλούν σε σεμινάρια για να διδάξει την τέχνη του πληρώνοντάς τον πολλές χιλιάδες δολάρια κάθε φορά! Πρόσφατα η UBS έχασε πάνω από το 70% των πολύ μεγάλων πελατών της επειδή ένα στέλεχός της, που συνελήφθη, θεωρήθηκε ότι μπορεί να αποκαλύψει μυστικά μονοπάτια φοροδιαφυγής που ακολουθεί αυτή η τράπεζα προς όφελος των πελατών της.

Οι μεταρρυθμίσεις, λοιπόν, δεν μπορούν να μεταρρυθμίζουν τη νομιμότητα της διαπλοκής και το σύνολο της παρούσας πραγματικότητας. Οι μεταρρυθμίσεις και το αίτημα της εξυγίανσης αποτελούν την συγκάλυψη της ουσίας της διαπλοκής που είναι η οικονομιστική αντίληψη του ορθολογικού φαντασιακού από όπου γεννιέται ένα τέρας με άπειρες εκφράσεις. Τι και αν οι μεταρρυθμιστές κόψουν ένα από τα άπειρα κεφάλια της Λερναίας Ύδρας. Το τέρας ξαναγεννιέται αυτούσιο και πιο δυνατό. Στην ουσία οι μεταρρυθμίσεις είναι η αιτιολογία ύπαρξης του τέρατος. Αντί να σκοτώσουμε το τέρας οι τροφοί του μας λένε να συζητήσουμε μαζί του. Το τέρας ζει και αναπαράγεται απ' την αφέλειά μας να πιστεύουμε ότι οι μεταρρυθμίσεις θα το εκπολιτίσουν. Τα τέρατα όμως δεν εκπολιτίζονται.

Το υπάρχον σύστημα έχει εξαγοράσει τα πάντα και λειτουργεί ως ένα τέρας που τα περιλαμβάνει όλα, ακόμη και τις φιλελεύθερες ψευδαισθήσεις.

5) Η νομιμοποίηση της ανισότητας
Κάποιοι άλλοι, στο πλαίσιο νομιμοποίησης του σημερινού κόσμου, προσπαθούν να μας πείσουν ότι όλα είναι φυσιολογικά και στηρίζονται στην ίδια την φύση του ανθρώπου. Αυτές, όμως, οι απόψεις προσπαθούν στην ουσία να νομιμοποιήσουν την ανισότητα και την αντιδημοκρατικότητα. Αποτελούν μια συγκεκαλυμμένη και ιδιότυπη μορφή ρατσισμού. Δεν θα μπορούσε, δηλαδή, ακόμη και αν η επιθετικότητα και η απληστία ήταν στο DNA του ανθρώπου να διοχετεύεται όλη αυτή η ενέργεια σε άλλα πεδία και όχι στο οικονομικό; Θα μπορούσε να υπάρχει ανταγωνισμός σε πεδία που δεν καταστρέφουν τον πλανήτη και τον άνθρωπο. Σε πλαίσια που δεν θεσμοθετούν την αδικία και τη ρατσιστική ανισότητα. Η μετατόπιση του ανταγωνιστικού πλαισίου από τον πλουτισμό (για παράδειγμα) στην πνευματική καλλιέργεια είναι ένας πολύ πιο αποδεκτός τρόπος ύπαρξης για τον πλανήτη και τον άνθρωπο.

Αν οι πλούσιοι κληρονόμοι της δύσης επιβιώνουν έναντι των φτωχών απόγονων των μαύρων δούλων της Αφρικής αυτό τι προσφέρει σε έναν υποτιθέμενο φυσικό μηχανισμό ανταγωνισμού; Και ακόμη αν οι κληρονόμοι προνομιούχων κοινωνικών τάξεων της δύσης κερδίζουν άπειρα χρήματα και κοινωνικά προνόμια έναντι των φτωχών κατώτερων τάξεων της δύσης επίσης τι είδους ανταγωνισμός διεξάγεται; Μήπως αυτό που αναπαράγεται δεν είναι ο πιο ικανός άνθρωπος αλλά το πιο μεγάλο κληρονομημένο πορτοφόλι; Δεν θα μπορούσε, αντίθετα, να υπάρξει ένας ανταγωνισμός ανθρωπισμού;

Από την άλλη πλευρά, ακόμη και αν τέτοια χαρακτηριστικά αποτελούν το ανθρώπινο DNA δεν θα μπορούσαν να δομηθούν σε ένα διαφορετικό πλαίσιο που θα επέτρεπαν άλλες κοινωνικές σχέσεις; Πώς δηλαδή ο άνθρωπος εκπολιτίστηκε και συνεργάζεται με άλλους ανθρώπους έχοντας κοινωνικές σχέσεις; Έτσι θα μπορούσε, στη χειρότερη αυτή περίπτωση, να τιθασευτούν κάποιες ορμές και να διοχετευτούν στα κατάλληλα πεδία.

Αν βέβαια δεν υπάρχουν τέτοιες τάσεις τότε το παρόν είδος ανθρώπου είναι το πιο αυτοκαταστροφικό από όλα τα προηγούμενα. Πόσο μάλλον αν ισχύει το αντίστροφο, που είναι και το πιο πιθανό, δηλαδή ο άνθρωπος να έχει έμφυτες ηθικές αξίες και έναν γενετικό αλτρουισμό.

6) Ο ρόλος της αριστεράς
Η άλλη άποψη για όλα τα παραπάνω είναι η μη αποδοχή αυτού του κόσμου. Η απάντηση στον επαίσχυντο οικονομισμό της μίζας, με πρόσχημα την πρόοδο, είναι ο κόσμος της αριστεράς. Είναι ιδανικός σε σχέση με τον παρόντα κόσμο επειδή μάχεται ιδεολογικά και πολιτικά τον οικονομικό "ορθολογιστικό" ρεαλισμό και τους κοινωνικούς και πολιτικούς του συμβιβασμούς που μας οδήγησαν στο σημερινό αδιέξοδο. Ο κόσμος της αριστεράς ονειροβατεί και καλά κάνει να ονειροβατεί γιατί χωρίς φαντασία και όνειρο δεν πρόκειται να απεγκλωβιστούμε από την άτοπη πραγματικότητα. Η άρνηση του εφήμερου "τώρα" απορρίπτει τις αξίες της προμήθειας, της μίζας, της νομιμοποίησης της ανισότητας και του ρατσισμού, της στρεβλής ιδέας της άτοπης και παράλογης ανάπτυξης.

Η άρνηση αυτού του κόσμου είναι η άρνηση της φαντασίωσης του πιο διεφθαρμένου υποσυνείδητου που είχε ποτέ ο άνθρωπος και ως τέτοια άρνηση είναι θεμιτή και θετική, αισιόδοξη και αναγκαία. Είναι η μόνη αναγκαία άρνηση που οδηγεί στην αλλαγή και την ατομική, κοινωνική αυτονομία.