Παροιμιώδεις φράσεις του Ομήρου μέσα από τα Έπη του (Ιλιάδα και Οδύσσεια).
Ιλιάδα, Μ 243
«Εις οιωνός άριστος αμύνεσθαι περί πάτρης».
(Ένας είναι ο καλύτερος οιωνός, ν’ αγωνιζόμαστε για την πατρίδα.)
Ιλιάδα, Ζ 208
«Αιέν αριστεύειν και υπείροχον έμμεναι άλλων,
μηδέ γένος πατέρων αισχυνέμεν».
(Πάντα να είσαι πρώτος και ανώτερος από τους άλλους
και να μην ντροπιάζεις τη γενιά των προγόνων.)
Ιλιάδα, Ζ 261
«Ανδρί δε κεκμηώτι μένος μέγα οίνος αέξει».
(Τον κουρασμένο άνδρα γρήγορα το κρασί θα ξεσηκώσει)
Ιλιάδα, Ι 413
«Ώλετο μεν μοι νόστος, ατάρ κλέος άφθιτον έσται».
(Δεν υπάρχει για μένα επιστροφή, μα αιώνια θα είναι η δόξα.)
Ιλιάδα, Α 157
«Επεί η μάλα πολλά μεταξύ ούρεά τε σκιόεντα θάλασσά τε ηχήεσσα».
(Γιατί πολλά στη μέση μας χωρίζουν και κορφοβούνια απλόσκιωτα και θάλασσα αφρισμένη.)
Ιλιάδα, Δ 442-444
«…Έρις άμοτον μεμαυία…
η τ’ ολίγη μεν πρώτα κορύσσεται, αυτάρ έπειτα
ουρανώ εστήριξε κάρη και επί χθονί βαίνει».
(...Έριδα λυσσασμένη…
που στην αρχή μικρή ξεσηκώνεται και γρήγορα μετά
αγγίζει τον ουρανό με την κορυφή και τη γη με τα πόδια.)
Ιλιάδα, Α 154
«Ω πόποι, η μέγα πένθος Αχαιίδα γαίαν ικάνει!».
(Ω, αλίμονο τι μεγάλο πένθος πλάκωσε την χώρα των Αχαιών!
Ιλιάδα, Ε 801
«Τυδεύς τοι μικρός μεν έην δέμας, αλλά μαχητής».
(Ο Τυδέας (ο πατέρας του Διομήδη) μικρός ήταν ως προς το κορμί, αλλά (υπήρξε) μαχητής.)
Ιλιάδα, Λ 514
«Ιητρός γαρ ανήρ πολλών αντάξιος άλλων».
(Γιατί ο γιατρός είναι άνδρας που αξίζει όσο πολλοί άλλοι μαζί.)
Οδύσσεια, τ 163
«Ου γαρ από δρυός έσοι… ουδ’ από πέτρης».
(Γιατί ούτε από δρυ ούτε από πέτρα γεννήθηκες )
(αλλά από ανθρώπους είσαι γεννημένος).
Οδύσσεια, υ 18
«Τέτλαθι δη, κραδίη και κύντερον άλλο ποτ’ έτλης».
(Κράτα καρδιά μου, πολύ σκληρότερο έχεις βαστάξει πόνο.)
Ιλιάδα, Α 218
«Ος κε θεοίς επιπείθηται, μάλα τ’ έκλυον αυτού».
(Αν ακούς (τα κελεύσματα) των θεών και αυτοί περισσότερο σε ακούν.)
Ιλιάδα, Η 102
«Αλλ’ ούπως άμα πάντα θεοί δόσαν ανθρώποισιν».
(Αλλά οι θεοί δεν τα έδωσαν όλα συγχρόνως στους ανθρώπους).
Ιλιάδα, Ι 63
«Αφρήτωρ αθέμιστος ανέστιός εστιν εκείνος,
ος πολέμου έραται επιδημίου, οκρυόεντος».
(Ακοινώνητος, άγριος και άπατρις είναι αυτός που τον εμφύλιο πόλεμο αγαπά.)
Ιλιάδα, Ω 525-526
«Ως γαρ επεκλώσαντο θεοί δειλοίσι βροτοίσιν,
ζώειν αχνυμένοις. Αυτοί δε τ’ ακηδέες εισίν».
(Γιατί για τους δυστυχείς θνητούς αυτά έχουν οι θεοί κλωσμένα,
να ζουν με λύπες. Μα καημός το τι είναι αυτοί δεν γνωρίζουν.)
Ιλιάδα, Ρ 32
«Πριν τι κακόν παθέειν. Ρεχθέν δε τε νήπιος έγνω».
(Πάντα ο φρόνιμος πριν πάθει λογαριάζει.)
Ιλιάδα, Β 204
«Ουκ αγαθόν πολυκοιρανίη. Εις κοίρανος έστω, εις βασιλεύς».
(Δεν είναι καλό πράγμα η πολυαρχία. Ένας ας είναι ο αρχηγός, ένας βασιλιάς.)
Ιλιάδα, Ρ 446-447
«Ου μεν γαρ τι που εστίν οϊζυρώτερον ανδρός
πάντων, όσσα τε γαίαν έπι πνείει τε και έρπει».
(Γιατί δεν υπάρχει πιο δυστυχισμένο πλάσμα από τον άνθρωπο,
από όσα πάνω της αναπνέουν και περπατούν.)
Ιλιάδα, Υ 250
«Οπποίον κ’ είπησθα έπος, τοίον κ’ επακούσαις».
(Όποιο λόγο κι αν πεις τέτοιον και θα ακούσεις.)
Οδύσσεια, δ 422
«Θεοί δε τε πάντα ίσασιν».
(Οι θεοί γνωρίζουν τα πάντα.)
Οδύσσεια, ζ 230-231
«Ζευς δ’ αυτός νέμει όλβον Ολύμπιος ανθρώποισιν,
εσθλοίς ηδέ κακοίσιν, όπως εθέλησιν, εκάστω».
(Ο ολύμπιος Δίας μοιράζει μόνος αυτός την ευτυχία
στους ανθρώπους καταπώς θέλει στον καθένα, άσημους ή και επιφανείς.)
Οδύσσεια, τα 382
«Αίψα γαρ εν κακότητι βροτοί καταγηράσκουσιν».
(Γιατί πριν από την ώρα τους γερνούν όσοι τους χτύπησε συμφορά.)
Οδύσσεια, ρ 347
«Αιδώς δ’ ουκ αγαθή κεχρημένω ανδρί παρείναι».
(Η ντροπή δεν ταιριάζει σε αυτόν που τον δέρνει η ανάγκη.)
Οδύσσεια, τα 351
«Άνθρωποι δε μινυνθάδιοι τελέθουσιν».
(Στον άνθρωπο γοργά η ζωή διαβαίνει.)
Οδύσσεια, ι 31-32
«Ως ουδέν γλυκίων ης πατρίδος ουδέ τοκείων γίγνεται».
(Εγώ δεν ξέρω να έχω δει κάτι γλυκύτερο απ’ τη γης της (της
πατρίδας μου της Ιθάκης).
(Οι μεταφράσεις των αποσπασμάτων ανήκουν στους Αλέξανδρο Πάλλη, Ιάκωβο Πολυλά, Νίκο Καζαντζάκη-Ιωάννη Κακριδή και Δημήτρη Μαρωνίτη.)
ΠΑΡΟΙΜΙΩΔΕΙΣ ΟΜΗΡΙΚΕΣ ΦΡΑΣΕΙΣ
«Αιδώς Αργείοι!»: Ντροπή σας Αργείοι!
(Για πρώτη φορά το είπε η Ήρα (Ε 787), μετά το επανέλαβε ο Αγαμέμνονας (Θ 228) και στη συνέχεια ο Δίας (Ν 95). Και οι τρεις το είπαν στους Έλληνες για να τους δώσουν θάρρος να πολεμήσουν τους Τρώες. Τη φράση τη χρησιμοποιεί κανείς για να αποδοκιμάσει κάποιον που κάνει πράγματα για τα οποία πρέπει να ντρέπεται).
«Άχθος αρούρης»: Βάρος της γης (Σ 104).
(Το είπε ο Αχιλλέας στη μητέρα του Θέτιδα, όταν ήταν πολύ στεναχωρημένος για το θάνατο του αγαπημένου του φίλου Πάτροκλου. Η φράση χρησιμοποιείται μεταφορικά για ανθρώπους που θεωρούνται άχρηστοι.)
«Έπεα πτερόεντα»: Λόγια φτερωτά, λόγια του αέρα.
«Επί ξυρού ακμής»: Στην κόψη του ξυραφιού (Κ 173).
(Το είπε ο Νέστορας στο Διομήδη για να του δείξει πόσο επικίνδυνα ήταν τα πράγματα. Η φράση χρησιμοποιείται μεταφορικά για να δείξει πόσο κρίσιμη είναι μια κατάσταση.)
«Και καπνόν αποθρώσκοντα»: Και καπνό ν’ ανεβαίνει (α 58).
(Η φράση αναφέρεται στη λαχτάρα του Οδυσσέα να γυρίσει στην πατρίδα του μόνο για να δει από μακριά τον καπνό να ανεβαίνει από την εστία του σπιτιού του. Χρησιμοποιείται για να δηλώσει μεγάλη νοσταλγία.)
«Μάντης κακών»: Έτσι αποκάλεσε ο Αγαμέμνονας το μάντη Κάλχαντα (Α 106), επειδή αποκάλυψε ότι για το θανατικό που θέριζε το στρατόπεδο των Αχαιών υπεύθυνος ήταν ο βασιλιάς των Μυκηνών.
«Μένεα πνέω»: Φράση που επαναλαμβάνεται πολλές φορές στην Ιλιάδα και δείχνει την υπερβολική οργή.
«Νόστιμον ήμαρ»: Η ημέρα της επιστροφής στην πατρίδα.
«Παρά θίν’ αλός»: Πλάι στο κύμα (Α 327).
Χρησιμοποιούμε τη φράση και σήμερα με την ίδια σημασία.
«Σήματα λυγρά»: Ολέθρια σημάδια (Ζ 168).
Χρησιμοποιείται για κάποιο πένθιμο μήνυμα.
(Επιλογή από το βιβλίο της Ιωάννας Παπαζαφείρη, Η αρχαία ελληνική σκέψη στο νεοελληνικό λόγο, Αθήνα 1999.)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου